
Onderzoek naar de effecten van de coronamaatregelen op de mentale gezondheid van kinderen en jongeren in Nederland
De effecten van de coronapandemie op de mentale gezondheid

Projecten en resultaten
Aangezien de coronapandemie bleef voortduren, zijn wij blijven meten. Inmiddels hebben we zeven metingen in de vier verschillende groepen kinderen gedaan. In de figuur hierboven kunt u in donkerblauw goed zien dat kinderen en jongeren uit de algemene bevolking meer mentale problemen rapporteerden in de coronapandemie dan daarvoor. En dat deze problemen ná corona nog steeds verhoogd zijn.
Ook namen de mentale problemen van kinderen en jongeren die zorg kregen in de kinder- en jeugdpsychiatrie (in lichtblauw) tijdens de coronapandemie toe. Bovendien, in beide groepen zijn de problemen ook ná corona nog steeds verhoogd. Binnen die groep vonden we geen verschil in het verloop van psychische problemen tussen kinderen met verschillende diagnoses; de pandemie lijkt gemiddeld gezien op kinderen een vergelijkbaar effect te hebben gehad. Deze resultaten presenteerden we op tientallen bijeenkomsten, waaronder het voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie in april 2024 (zie foto hiernaast).
Jongeren uit de algemene populatie vertellen de maatregelen als erg zwaar te hebben ervaren. Vooral het wegvallen van sociaal contact, familiebezoek en dagelijkse activiteiten drukte zwaar op hun welzijn. Kinderen met verhoogde angstklachten hadden het extra moeilijk met het aanpassen aan de situatie. Ook zagen we dat kinderen erg verschillend reageerden op de pandemie. Sommige kinderen hadden het vooral aan het begin van de pandemie moeilijk, maar herstelden gaandeweg. Anderen voelden zich juist ná het opheffen van de maatregelen slechter. Sociale steun speelde hierin een sleutelrol: kinderen die zich gesteund voelden, kwamen vaak beter door deze periode heen.
Lopende projecten
Momenteel doen we vervolgonderzoek naar de rol van ouderlijke stress tijdens de pandemie. We onderzoeken hoe dit samenhangt met mentale problemen bij kinderen, en hoe dit zich over de tijd ontwikkelt. Met bestaande gegevens van 2020 t/m 2023, en nieuwe data die in 2025 zijn verzameld hopen we inzicht te krijgen in hoe gezinnen de pandemie mentaal hebben doorgemaakt. Daarnaast zijn we een project gestart dat zich richt op het gebruik van teletherapie, zoals therapie via videoverbinding, tijdens en na de coronapandemie. Is het gebruik hiervan toegenomen? En wat voor impact heeft dit op de zorg die kinderen bij DREAMS-centra ontvangen?
COVID-19 Portretten van kinderen en jongeren
Met hulp van Stichting Alexander is jongerenparticipatie op een professionele manier onderdeel van dit grootschalige project. Naast dat we cijfers verzamelen over hoe het gaat met de kinderen en jongeren in Nederland zijn we natuurlijk ook benieuwd naar het verhaal dat achter deze cijfers ligt. We hebben daarom diepte-interviews gehouden met een aantal kinderen en jongeren. Lees hier de persoonlijke ervaringen van Hanna, Olivia, Toon, Marthijn, Mara en Anna over hoe zij de COVID-19 pandemie en maatregelen hebben ervaren én wat er bij een volgende lockdown volgens hen misschien beter kan.

De samenwerkingspartners
De KLIK-onderzoekers
De KLIK-onderzoekers zijn verbonden aan de afdeling psychosociale zorg van het Emma Kinderziekenhuis Amsterdam UMC. Zij verzamelden al eerder (in 2018) data over o.a. de mentale gezondheid van kinderen uit de algemene populatie. Tijdens COVID-19 zijn zij verder gegaan met deze metingen om zo ook te kunnen zien hoe de mentale gezondheid van kinderen over de tijd verandert tijdens COVID-19.

~1000 per meetmoment

Kinderen en jongeren (8-18 jaar) uit de algemene populatie
Praktikon en Lerende Databank Jeugd (LDJ)
LDJ en Praktikon verzamelen continu data van kinderen en jongeren die bij Jeugdzorg in behandeling zijn om effectiviteit van behandeltrajecten in kaart te brengen. Zie Lerende Databank Jeugd - SEJN voor meer informatie over dit initiatief.

~200 per meetmoment

Kinderen en jongeren die in behandeling zijn bij Jeugdzorginstellingen in Nederland
Het Nederlands Tweelingen Register
Het NTR verzamelt al 30 jaar longitudinale data in de algemene populatie. Zie Nederlands Tweelingen Register voor meer informatie.

~34.000

Kinderen en jongeren uit de algemene populatie
De DREAMS-centra
DREAMS is een samenwerking tussen vier academische centra voor kinder- en jeugdpsychiatrie. Dit zijn Accare, Karakter, Levvel en LUMC Curium.

~500

Kinderen en jongeren die in behandeling zijn bij één van de DREAMS-centra
Projectplan

Download de DREAMS COVID infographics
Wat zijn de effecten van de Coronamaatregelen op de mentale gezondheid van kinderen en jongeren in Nederland geweest? Deze infographics geven een overzicht van mentale problemen op 7 momenten tijdens de pandemie. Dit is gemeten met vragenlijsten die zijn ingevuld door kinderen en jongeren vanuit de algemene bevolking en vanuit de kinder- en jeugdpsychiatrie, en hun ouders.
Download de infographics over ouderrapportage en over jongerenrapportage!

Hoe nu verder…
Het COVID onderzoek is afgerond, maar we willen de mentale gezondheid van kinderen wel blijven volgen. Het blijven monitoren van mentale gezondheid in jeugd is namelijk enorm belangrijk om beleid en zorg optimaal te informeren en zo iedereen die hulp nodig heeft zo goed mogelijk te helpen.